ادب الهی کتاب یکم تادیب نفس

معرفی کتاب

حضرت آیت الله العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی رحمه الله علیه نیز در مقام یک مرجع والامقام و عالم عامل با نگاهی اجتهادی, دورنمای نظام تربیت اسلامی را در قالب سلسله مباحثی تحت عنوان ” ادب الهی” در پنج جلد ترسیم کرده است.

این اثر اولین، کتاب از معیار ارزش انسان آغاز می شود. ادب و هدف انسان دو معیاری که مطرح می شود. پس از نقد دیگر معیارها وارد بررسی مفهوم ادب می شود. و انواع ادب را به ادب انسانی و الهی تقسیم می کند و حدود هر یک را مشخص می کند و نوعی نقدی تلویحی بر مدعیان اخلاق انسانی وارد می کند که ناشی از تبیین صحیح حدود اخلاق انسانی و الهی است.

بررسی رابطه عقل و ادب به عنوان ریشه مبحث بعدی کتاب است. و بعد از تقریبا 6 جلسه بیان مقدمات مطلب اصلی آغاز می شود. کمی باید حوصله کرد تا به مطالب جذاب‏تر کتاب رسید. پس از بیان 4 نوع ادب الهی، ادب عقل، قلب، نفس و خیال به لوازم و کیفیت تحصیل ادب الهی می پردازد. در ادامه کتاب بیشتر به راه کارهای عملی تادیب نفس وارد می شویم.

برشی از کتاب

انسان اگر بخواهد «ضبط خیال» کند، راهش این است که تصمیم بگیرد هر بار خیال باطل در ذهن او خطور کرد، ذهنش را منصرف کرده و خود را مشغول خیال خیر کند. در بحث مهار غضب نیز چنین راه کاری در روایات وجود دارد. مثلاً در روایتی دارد حضرت به کسی که خشمگین می شود می‏گوید: اگر ایستادی، بنشین؛ اگر نشستی بلند شو یا نماز بخوان. به این دسته از کارهای می گوییم: «صوارف»؛ یعنی اموری که انسان را از آنچه در نظر دارد منصرف می کند.

از نظر ایشان، مطلب اساسی در خودسازی پرهیز از رفتار سلیقه ای است، در این مسیر عمل به فرامین شارع، ضامن سلامتی نفس خواهد بود و ملاک، عملی است خالصانه برای خداوند متعال انجام شود.
به این نکته هم باید توجه داشت که غرض در مرابطه با خود و غیر، تطهیر و ترفیع دلسوزانه نفس است که همانا محور بعثت انبیا (ع) است.
به همین دلیل، از طرفی نصحیت مسلمین از وظایف یک شخص مسلمان است و از طرف دیگر، به پذیرش نصیحت خیرخواهانه تاکید شده است.